ОВҚАТ ЗАҲАРГА АЙЛАНМАСИН ЁКИ ҚЎЗИҚОРИНДАН ЗАҲАРЛАНИШ !

Юртимизда баҳор ойларида қир-адир, майсазор ва ариқ бўйларида ҳар хил турдаги қўзиқоринлар ўса бошлайди. Бу эса қўзиқорин истеъмол қилишни ёқтирадиган фуқаролар учун қулай фурсат ҳисобланади. Айрим кишилар улардан ажойиб таомлар тайёрлашни хуш кўришади, ҳамда консервалар тайёрлаб заҳира этишади. Кўп ҳолларда қўзиқоринлар бир-бирига ўхшаб кетганлигидан заҳарли ва заҳарсизларни аниқ фарқлаш жуда мураккаб.  Заҳарсиз, лекин истеъмол қилса бўладиган қўзиқоринлар саноат ва автомобил заҳарли чиқиндиларини тез ўзлаштириб олиш хусусиятига эга. Шу сабабли уларнинг заҳарли қўзиқоринга айланишини ҳар ким ҳам билмайди.

Қўзиқоринлар ҳайвонот ва ўсимлик олами оралиғида бўлган алоҳида систематик гуруҳ ҳисобланиб, уларнинг 100 мингдан ортиқ тури маълум. Ўзбекистонда қалпоқчали қўзиқоринларнинг 170 дан ортиқ тури ўсади, шулардан 20 га яқин тури истеъмолга яроқли, 7 та тури заҳарли, қолганлари эса истеъмол учун яроқсиз ҳисобланади. Республикамизда асосан истеъмолбоп турлардан шампиньон, кўк оёқ (синяя ножка), ложные опята, вешенка, қўзиқорин (сморчок), қўзиқуйруқ (белый гриб) каби турлар, заҳарли турлардан эса лепиота туркумининг аксарият вакиллари, Agaricus, xonthodefmus, A. Gennadii кабилар кенг тарқалган.

Тузланган ёки мариновка қилинган қўзиқоринларни рухланган идишларда сақлаганда, сморчок ва строчок қўзиқоринларидан нотўғри таом тайёрлаганда ҳам заҳарланиш мумкин. Чунки уларнинг таркибида заҳарли гельвелат кислота бўлиб, у сувда яхши эрийди, шунинг учун бу қўзиқоринларни истеъмол қилишдан олдин қайнатиб, сувини тўкиб ташлаш керак.

Автомагистраль йўл ёқалари, заҳарли оғулар ҳамда кимёвий моддалар сақланадиган омборхоналарнинг теварак-атрофларида ўсадиган қўзиқонилардан ҳам заҳарланиш мумкин. Чунки машиналардан чиқадиган ис газлар ҳамда заҳарли моддаларни қўзиқоринлар ўзларига тортиб, таркибига сингдириб олади ва бундай ҳолатларда истеъмолга яроқли қўзиқориндан ҳам заҳарланиб қолиш мумкин. Шунинг учун ҳам автомобил йўл ёқаларида ўсувчи қўзиқоринларни истеъмол қилиш тавсия қилинмайди.

Қўзиқориндан заҳарланиш дастлаб яширин кечиб, кейин юзага чиқади. Заҳарли қўзиқоринлар истеъмол қилингач, икки соат ичида қорин соҳаси қаттиқ оғриб, ич кета бошлайди. Бу беморнинг қанча миқдорда қўзиқорин истеъмол қилганига бевосита боғлиқ. Айниқса, эрта баҳор инсон организмида дармондори (витаминлар) камайган бир ҳолатда қўзиқориндан заҳарланиш ўта хавфли кечади ва заҳарланганлар ўртасида ўлим ҳолати фоизи ошиб кетади

Қўзиқориндан заҳарланганда касаллик белгилари уларнинг турларига қараб қўйидагича намоён бўлади, масалан, қизил мухамор таркибида мускаридин ва мускарин алкалоидлари мавжуд бўлиб, 1-2 соат ўтгач, касаллик белгилари пайдо бўла бошлайди. Асаб тизими фаолиятида ўзгаришлар, сўлак оқиши, кўп терлаш, кўздан ёш оқади, томир уриши секинлашади, алаҳсираш, титраш, кўз қорачиғининг кенгайиши ёки торайиши кузатилади. Қўзиқорин билан заҳарланган беморга ўз вақтида тиббий ёрдам кўрсатилса, 1-2 кунда соғайиб кетади. Агар ўз вақтида даво чоралари кўрилмаса беморнинг аҳволи оғирлашади.

Беморда кескин ҳолсизланиш, тинмай қусиш, алаҳлаш кузатилса, дарҳол «тез ёрдам»ни чақириб, шифокорга вазият тушунтирилади. Шифокор келгунига қадар беморни ёнбошлатиб ётқизиб оғиз бўшлиғи бинтда артиб турилади. Бундай нохуш ҳолатлар кузатилмаслиги учун ҳар бир одам маълумотларни шу мавзудаги адабиётлардан фойдаланган ҳолда заҳарли қўзиқоринлардан истеъмолга яроқлигини ажрата билиши лозим.

Бозорлар ва савдо дўконларидан қўзиқорин харид қилмоқчи бўлсангиз, гигиеник сертификати ҳамда ветеринария-санитария экспертиза лабораторияси мутахассислари томонидан берилган маълумотномани талаб қилинг. Дала ҳовли, яйлов ва ариқ бўйларида ўсган ҳар хил турдаги қўзиқоринларни истеъмолга яроқли ёки яроқсизлигини билмасдан териш ҳамда истеъмол қилиш тақиқланади.

Ҳар бир одам ўз соғлиги учун ўзи маъсул эканлигини унутманг!